Οι παιδαγωγικές αντιλήψεις...

Αν μη τι άλλο τη διάβασα, 

τη πληκτρολόγησα 

και μπορώ να πω πως συμφωνώ 

και πως συνέβαλα στην σύνταξη 

της παρακάτω ανάρτησης. 

Την αφιερώνω εξαιρετικά 

στην συμμαθήτριά μου 

Άννα Διαμαντοπούλου:

Οι απόψεις και η προσωπικότητα του μαθητή δεν εκτιμούνται στη Ελλάδα.

Λείπουν πολλές πρωτότυπες ιδέες στην παιδαγωγική επιστήμη. Χρειάζεται οργάνωση της πείρας, θεμελιωμένη σε μια ανθρωποκεντρική κοσμοθεωρία και στα ιδανικά της ειλικρινούς δημοκρατίας. Το σχολείο είναι αναγκαίο να εκτιμήσει το έργο και τις αντιλήψεις που αναπτύχθηκαν ιστορικά. Η προσπάθεια του σύγχρονου σχολείου, να είναι μέρος μιας μεγάλης κίνησης της κοινωνίας, να οικοδομήσει ένα καινούργιο εκπαιδευτικό σύστημα. Η σύγχρονη παιδαγωγική να γίνει και επίσημη εκπαιδευτική πολιτική, να συνενωθεί η διδασκαλία με την διαπαιδαγώγηση. Να υπάρξει γενική μόρφωση όλων των παιδιών μέχρι τα 17 τους χρόνια, με ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και δημιουργία ανθρώπων που να έχουν συναίσθηση των κοινωνικών τους καθηκόντων. Να γίνει δυνατή, στο πολύπαθο εκπαιδευτικού μας σύστημα, η εφαρμογή και στο εξαιρετικά δύσκολο πεδίο των ανήλικων ανθρώπων.

Είναι αναγκαία σήμερα η επεξεργασία της θεωρίας της διαπαιδαγώγησης στην σχολική κοινότητα (μαθητές - γονείς - δάσκαλοι - κοινωνία). Μιας μεθόδου αποτελεσματικής διαπαιδαγώγησης σε σχέση με τις συγκεκριμένες σημερινές συνθήκες της Ελληνικής κοινωνίας. Με την οργανωτική δομή των σχολείων που διαθέτει, σε σχέση με την αυτοδιοίκησή τους, τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης ως ρυθμιστή των σχέσεων στο σχολείο, το ρόλο της εργασίας των δασκάλων, την οικογενειακή αγωγή. Να υποστηρίξουμε τις πολιτισμένες θέσεις σχετικά με το φαινόμενο της αγωγής σαν κοινωνικό ιστορικό φαινόμενο, με έντονο τον κοινωνικό χαρακτήρα. Να υπερασπιστούμε την παιδαγωγική επιστήμη και το ρόλο της, την αναγκαιότητά της στην ελληνική κοινωνία.

Γενικά η παιδαγωγική είναι η πιο διαλεκτική, η πιο ευκίνητη, η πιο πολύπλοκη και πολύμορφη επιστήμη. Η παιδαγωγική είναι η πιο διαλεκτική επιστήμη γιατί έχει να κάνει με τον άνθρωπο, το ανώτατο και πιο σπουδαίο δημιούργημα της φύσης, γιατί σκοπός της είναι να μας μάθει πώς να διαπαιδαγωγούμε τον άνθρωπο.

Ο δάσκαλος να αγαπά να γνωρίσει και να σέβεται την παιδαγωγική θεωρία.

Ένα εκπαιδευτικό σύστημα κατά των παλιών παιδαγωγικών αντιλήψεων.

 Ο σύγχρονος εκπαιδευτικός να αγωνιστεί και να δώσει σκληρή πάλη κατά των παλιών αντιλήψεων σχετικά με την αγωγή και την παιδεία. Να είναι εκφραστής της αισιοδοξίας στην παιδαγωγική του αντίληψη, να θεωρεί ότι η αγωγή είναι αναγκαία και δυνατή, πως ο άνθρωπος μπορεί και πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί, να διαμορφώσει την προσωπικότητά του, πως δεν υπάρχουν καθόλου παιδιά που δεν διαπαιδαγωγούνται. Η αγωγή είναι κοινωνικό φαινόμενο, έχει ιστορικό και κοινωνικό χαρακτήρα, διαφέρει από τη μια κοινωνία στην άλλη, διαφέρει ο σκοπός της και τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την επίτευξή του. Ο προσδιορισμός του σκοπού της αγωγής είναι σημαντικό στοιχείο. Ο σκοπός όμως δεν ταυτίζεται με το ιδανικό, καθορίζεται από τις νομοτέλειες της κοινωνικής ανάπτυξης, από το χαρακτήρα του κοινωνικού συστήματος. Στην Ελληνική κοινωνία ο σκοπός της αγωγής της νέας γενιάς και του ελληνικού λαού είναι η κοινωνική αγωγή, η διαμόρφωση ενός ανθρώπου, του συνειδητού δημιουργού μιας νέας πολιτισμένης κοινωνίας. Αυτός ο σκοπός πρέπει να εκφράζεται με ακρίβεια και καθαρότητα. Δεν αρκεί όμως να ασχολούμαστε μόνο με το ιδανικό και το σκοπό της αγωγής. Χρειάζεται να καθορίσουμε και τους δρόμους που μας βοηθούν για να φτάσουμε ως εκεί, χρειαζόμαστε δηλαδή και μια μέθοδο. Γενική και ενιαία που να επιτρέπει την επίτευξη του στόχου, μα ταυτοχρόνως να δίνει και τη δυνατότητα σε κάθε ξεχωριστό μαθητή να αναπτύξει τις ιδιαιτερότητές του και να διατηρήσει την ατομικότητά του. Όχι ατομικές μεθόδους αγωγής (ιδιαίτερα φροντιστήρια), την υπερτροφία της ατομικής μεθόδου, και την φροντιστηριακή λογική. Τα ιδιαίτερα φροντιστήρια ήταν ένα ολόκληρο ρεύμα στην παγκόσμια παιδαγωγική και ψυχολογική σκέψη, που αναπτύχθηκε και στην Ελλάδα. Το ρεύμα αυτό πήρε μάλιστα σοβαρές διαστάσεις. Το σύστημα αυτό έχει διαστρεβλώσει έχει διαβρώσει και απειλεί το δημόσιο σχολείο. Έχει διαβρώσει την κοινωνία, τους εκπαιδευτικούς, όλους. Αυτές οι απόψεις και πρακτικές της ιδιωτικοποίησης έχουν καταστρέψει μια σχολική βαθμίδα, ένα σχολείο αιώνων, το λύκειο, που, να σημειωθεί, έχουν προλάβει και πήραν δυστυχώς μεγάλες διαστάσεις, χαρακτηρίζονται αντιεπιστημονικές και αντικοινωνικές, άδικες και ταξικές. Συγκεκριμένα με την άποψη αυτή σταματά η πρακτική εφαρμογή αυτών των μεθόδων η οποία συνίστατο στο εξής: κάνοντας μια σειρά εξετάσεις στα παιδιά και στους γονείς τους προσπαθούν με μηχανιστικό τρόπο να βρουν ατομικές, αλλά και κοινωνικές αιτίες που κατά την άποψή τους προκαθορίζουν την καθυστέρηση ορισμένων παιδιών στη μάθηση, σε σχέση με τους συμμαθητές τους. Τέτοιες εξετάσεις δοκιμάζονται και σε παιδιά ηλικίας μόλις 6-7 χρόνων. Στη συνέχεια αυτές οι «διαγνώσεις» οδηγούν στη δημιουργία «ειδικών τάξεων» για τα «δύσκολα» παιδιά και εκείνα που αντιμετώπιζαν μαθησιακές δυσκολίες. Αντιμετώπιση που δημιουργεί συνθήκες κατηγοριοποίησης - γκετοποίησης, επικίνδυνες για την ομαλή εξέλιξη αυτών των παιδιών. Το ίδιο σύστημα αξιών υπάρχει με τους φραγμούς και τα εξεταστικά συστήματα, για τα πανεπιστήμια, συστήματα μακαρονάδας που εμφανιστήκαν κατά καιρούς και εφαρμόζονται.

Η άποψη της παιδείας όπου κεντρική θέση έχει το παιδί συνδυασμένο μόνο του με τον παιδαγωγό.

Ζευγάρι δάσκαλος - μαθητής, δεν υπάρχει.

Μέθοδος διαπαιδαγώγησης δεν απορρέει από αυτό το ζευγάρι. Υπάρχει μόνο το Σχολείο, η οργάνωση και το στυλ δουλειάς του. Η μέθοδος απορρέει από τη γενική αντίληψη για την οργάνωση του σχολείου, της ίδιας της παιδαγωγικής δράσης. Στην κοινωνία δεν υπάρχουν άτομα έξω από αυτή, γι' αυτό δε μπορεί να υπάρχει χωρισμός της προσωπικής τύχης του ατόμου, του προσωπικού δρόμου ευτυχίας που να αντιπαρατίθεται στην τύχη και στην ευτυχία της κοινωνίας. Υπερασπίζομαι την παιδαγωγική λογική όπου οι μέθοδοι και οι παιδαγωγικές διαδικασίες εξαρτώνται από το σκοπό της αγωγής, που με τη σειρά του αποτελεί έκφραση των κοινωνικών αναγκών και απαιτήσεων και των κοινωνικών συμφερόντων. Γι' αυτό στο κέντρο της παιδαγωγικής διαδικασίας δεν πρέπει να βρίσκεται το παιδί σαν άτομο αλλά η ομάδα – το σχολείο - που ανήκει το άτομο. Το αποφασιστικό στο παιδαγωγικό έργο δεν είναι η μέθοδος ενός παιδαγωγού, ούτε ενός σχολείου, μα η οργάνωση του σχολείου, η οργάνωση της παιδαγωγικής δραστηριότητας. Η σύγχρονη, σε αντίθεση με την ατομικιστική παιδαγωγική, που προσπαθεί να κρύψει τον άδικο χαρακτήρα της εκπαίδευσης, υπογραμμίζουν ότι η εκπαίδευση έχει σκοπό τη διάπλαση των ανθρώπων, γι αυτό είναι κοινωνική λειτουργία, που αναπαράγει τις κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις.

Είναι διαφορετικός ο σκοπός της εκπαίδευσης σε κάθε κοινωνικοοικονομικό σύστημα 
και ο σκοπός καθορίζει το χαρακτήρα του σχολείου.

Στο σήμερα, το σχολείο να μετατρέπεται από όχημα δίκαιας επιλογής και ιδεολογικής προίκισης σε όχημα ολόπλευρης διαμόρφωσης της προσωπικότητας των ανθρώπων, για να γίνει συνειδητή βάση της κοινωνικής οικοδόμησης, δημιουργός της νέας ζωής. Ο παιδαγωγικός αυτός σκοπός επιτυγχάνεται με τη συνένωση όλων των φορέων της διαπαιδαγώγησης (σχολείο, οικογένεια, κοινωνία) μέσα από τη συνειδητοποίηση και υλοποίηση των κοινωνικών καθηκόντων. Ακολουθώντας την εκπαιδευτική αυτή αντίληψη το κράτος, για το διαπαιδαγωγικό περιεχόμενο της εκπαίδευσης, να αντιμετωπίσει την αγωγή σαν κοινωνική διαδικασία, στην οποία ο νέος αποτελεί βάση και όχι αντικείμενο αγωγής. Έτσι αναδείχνεται και αναπτύσσεται η αξία της προσωπικότητας, όταν εκφράζει τα συμφέροντα του σχολείου, σαν βάση της κοινωνικής εξέλιξης και προόδου. Συνηθίσαμε να εκτιμούμε στον άνθρωπο την εξυπνάδα την δύναμη και την ομορφιά. Αυτά καθορίζονται στον άνθρωπο αποκλειστικά και μόνο από τη στάση του απέναντι στην προοπτική. Ο άνθρωπος που καθορίζει τη συμπεριφορά του με βάση την πιο κοντινή προοπτική είναι και ο πιο αδύναμος. Αν ικανοποιείται μόνο με τη δική του προοπτική, έστω και μακρινή, μπορεί να φαίνεται δυνατός, όμως δεν αισθάνεται την ομορφιά της προσωπικότητας και την πραγματική της αξία. Όσο ευρύτερη είναι κοινωνικότητα, οι προοπτικές της οποίας αποτελούν για το άτομο προσωπικές προοπτικές, τόσο ο άνθρωπος είναι ομορφότερος και καλύτερος. Η όλη προσπάθεια του πολίτη να συμβαδίζει με την προσπάθεια για τη κοινωνική οικοδόμηση, που είναι το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μπορούν να ανθίσουν οι πρωτότυπες σχολικές κοινότητες, τα σχολεία.

Η πολιτισμένη κοινωνία 
είναι θεμελιωμένη στην αρχή του συλλογικότητας.

Σ' αυτήν έχει θέση όχι η μοναχική προσωπικότητα, άλλοτε φανταχτερή σαν λουλούδι και άλλοτε σκόρπια σαν τη σκόνη του δρόμου, αλλά το μέλος του δημόσιου δωρεάν σχολείου. Ας δούμε λοιπόν πιο αναλυτικά τη θεωρία του για δημόσιο σχολείο και το ρόλο του στην αγωγή των νέων.

Ο ρόλος του σχολείου

Στην αγωγή είναι πρωτότυπος και κατέχει κεντρική θέση στην παιδαγωγική σκέψη. Θεμελιώνοντας την πεποίθησή μου πως αγωγή σημαίνει οργάνωση και καθοδήγηση της πείρας, ζωής του παιδιού, διαμόρφωση ενός συστήματος αρχών και ηθικών και κοινωνικών πεποιθήσεων που να ανταποκρίνονται στον χαρακτήρα, στην ουσία και τις πεποιθήσεις της νέας σύγχρονης κοινωνίας.

Στη σημερινή κοινωνία το παιδί, ο μαθητής, ο νέος, ετοιμάζεται για ένα ορισμένο σύστημα εξαρτήσεων, την εξάρτηση των μελών της κοινωνίας που ζουν οργανωμένη ζωή και επιδιώκουν έναν καθορισμένο σκοπό, χωρίς να αποτελούν απλά ένα πλήθος, μα ισότιμα μέλη μιας ομάδας – δημόσιο σχολείο - όπου οι ατομικοί πόθοι συνδυάζονται με τους γενικούς, όπου οι γενικοί σκοποί σε τελευταία ανάλυση, καθορίζουν τους ατομικούς, όπου δηλαδή, υπάρχει αρμονία ατομικών και γενικών συμφερόντων και σκοπών.

Στη σημερινή κοινωνία οι κύριοι και κυρίαρχοι σκοποί δεν είναι οι γενικοί και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η κοινωνία δεν καταργεί την κοινωνική καταπίεση και εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Η σύγχρονη κοινωνία όμως διαφέρει από την άδικη - καπιταλιστική - όπου οι σχέσεις ανθρώπου προς τον άνθρωπο λύνονται σα σχέσεις ατόμου προς άτομο, σα σχέσεις δύο ελεύθερων και ανεξάρτητων κόσμων, όπου έχουμε διαφορετική διαπαιδαγώγηση ξεχωριστών ατόμων που προσπαθούν να προσαρμοστούν στην πάλη για την ύπαρξή τους και όπου, γι' αυτό, καλλιεργούνται στο άτομο προσόντα απαραίτητα αυτής της πάλης και προσαρμογής.

Στην καπιταλιστική κοινωνία το άτομο βρίσκεται σε συνεχή αλυσίδα εξαρτήσεων, καταπίεσης και εκμετάλλευσης.

Τι είναι το σχολείο; 
Το κτίριο; Οι εξετάσεις; Ο βαθμός; Ο μισθός; 
Ή όμορφη υπουργός;

Είναι άθροισμα σκόρπιων ατόμων; μια απλή συγκέντρωση; μια απλή ομάδα αλληλοεπιδρώντων ατόμων; (όπως πχ. μια παρέα) ή ένας ζωντανός κοινωνικός οργανισμός, ένα σύνολο ατόμων με στόχους, όπου υπάρχει οργάνωση, όργανα συλλογικά καθοδήγησης και ευθύνης, σύνδεση και υπεύθυνη αλληλεξάρτηση ανάμεσα στα μέλη της; Σχέσεις συντροφικές και όχι απλώς φιλίας, αγάπης, καλής γειτονίας. Τα μέλη του σχολείου έχουν κοινά συμφέροντα, σκοπούς, ιδανικά, ξέρουν να συνεργάζονται, όχι να υποτάσσονται στη δύναμη και στον πλούτο.

Η ενέργεια κάθε ξεχωριστού μέλους υποτάσσεται στις κοινές ενέργειες. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του σχολείου είναι επίσης η συνεχής ζωντάνια, η διαρκής ετοιμότητα για δράση, η διάθεση για δουλειά και θυσίες, η συναίσθηση του καθήκοντος, της αξιοπρέπειας, της υπερηφάνειας για τις αξίες του σχολείου, η ατομική ασφάλεια, η ικανότητα προσανατολισμού. Οι επιδράσεις ανάμεσα στα μέλη του σχολείου είναι ποικίλες και αποτελούν αντικείμενο της συλλογικής αγωγής. Το σχολείο συνεπώς, εξασφαλίζει τις πιο ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του κάθε μέλους του. Το πρωταρχικό σχολείο στα πλαίσια του οποίου διεξάγεται η κοινή δραστηριότητα πχ. το τμήμα μαθητών της Α' Γυμνασίου και το γενικό σχολείο, την πιο ευρύτερη πχ. το Γυμνάσιο στο σύνολό του. Η πρωταρχική δεν απομονώνεται από τη γενική, ενσωματώνεται σε αυτή και η ενσωμάτωσή της έχει θετικές επιπτώσεις πάνω σε κάθε ένα μέλος της ομάδας και στην ομάδα στο σύνολό της. Το σχολείο – συγκεκριμένα και γενικά - έχει μπροστά του προοπτικές με γενική προοπτική τη χαρά και την ευτυχία των μελών του και της κοινωνίας. Το σχολείο είναι ο «στίβος», η θέση άσκησης, διαμόρφωσης και εκδήλωσης της κοινωνικής συμπεριφοράς και της προσωπικότητας του ατόμου.

Προσδιορίζοντας τον καθοριστικό διαπαιδαγωγικό ρόλο του σχολείου, 
δεν αγνοούμε και δε μειώνουμε το ρόλο του παιδαγωγού.

Ο παιδαγωγός επεμβαίνει στη διαδικασία της αγωγής. Είναι υπέρ της αρχής της παράλληλης ενέργειας, δηλαδή, δίπλα στο ρόλο του σχολείου σημαντικό ρόλο παίζει ο παιδαγωγός, ο καθοδηγητής και εμψυχωτής. Στην παιδαγωγική του δραστηριότητα ο παιδαγωγός δεν εκφράζει τις ατομικές, προσωπικές απαιτήσεις του κατευθείαν πάνω στο άτομο, αλλά στο σχολείο. Καθορίζει καθήκοντα για το σύνολο που γίνονται υποχρεωτικά και για τα άτομα. Αυτό σημαίνει πως διαπαιδαγωγούμε όλο το σχολείο και μέσου αυτού τα άτομα. Ο παιδαγωγός έχει υπόψη του το άτομο. Δε μπορεί να κάνει αφαίρεση από την ύπαρξή του, προσπαθεί να προβάλει τις καλύτερες πλευρές του ατόμου, χρησιμοποιεί όμως τη δύναμη του σχολείου για να διαμορφώσει την προσωπικότητα του ατόμου και να επιδράσει σε αυτό. Λέμε όμως όχι μόνο για τον παιδαγωγό - άτομο αλλά, πρωτίστως, για το σχολείο παιδαγωγών, τον συλλογικό παιδαγωγό, όλα τα όργανα και πρόσωπα ευθύνης, όλους τους κοινωνικούς παράγοντες, στο σχολείο υπάρχει ένα σχολείο παιδαγωγών, που οι επιτυχίες του μπαίνουν στην πρώτη μοίρα, της τάξης σε δεύτερη και οι ατομικές σε τρίτη, τότε σε αυτό το σχολείο θα γίνει πραγματική παιδαγωγική δουλειά.

Το κύρος του παιδαγωγού 
(ατομικού και συλλογικού).

Το κύρος πρέπει να στηρίζεται κατά πρώτο λόγο στην ευθύνη του παιδαγωγού. Το κύρος το δημιουργούν μόνοι τους οι παιδαγωγοί. Απαιτείται γι' αυτό σοβαρότητα, σταθερότητα, σωστή και δραστήρια προσήλωση, λογική στις λεπτομέρειες, όχι φιλαρέσκεια και κυνήγι της αγάπης, όχι ψευτοανθρωπισμό απέναντι στις ελλείψεις και τα καπρίτσια του σχολείου και των μελών του. Ο παιδαγωγός να είναι εύθυμος, γεμάτος ζωντάνια, να έχει σοβαρές απαιτήσεις για κάθε μικρό πράγμα, σε κάθε βήμα. Η σταθερή, η σαφής, η άμεση και αποφασιστική απαίτηση αποτελεί, νόμο της διαπαιδαγώγησης. Επίσης, πρέπει να μην ξεχνά τις υποσχέσεις του, να μιλάει ωραία, αλλά αν χρειαστεί να είναι αυστηρός. Στο σύγχρονο σχολείο το κύρος του παιδαγωγού δε μπορεί να υποσκαφτεί γιατί το στηρίζει η ίδια η σχολική κοινότητα, γονείς παιδιά εκπαιδευτικοί κοινωνία.

Μεγάλη σημασία έχει η «μαστοριά» του παιδαγωγού, 
σε όλες τις εκδηλώσεις του.

Κάθε παιδαγωγός που δεν είναι τεμπέλης, μπορεί να αποκτήσει την απαιτούμενη μαστοριά. Ο βαθμός που θα την αποκτήσει εξαρτάται μονάχα από την επιμονή του, όχι από το ταλέντο του. Σαν καλός μάστορας ο παιδαγωγός πρέπει να συγκρατεί την αγανάκτησή του, τα νεύρα του. Επίσης, μεγάλη σημασία έχει η ανάγκη οι παιδαγωγοί να μορφώνονται και να διαπαιδαγωγούνται. Η τέλεια επιστημονική και παιδαγωγική κατάρτιση, το υψηλό ιδεολογικό και ηθικό επίπεδο, η αφοσίωση στα ιδανικά της δημοκρατικής κοινωνίας, αποτελούν προϋποθέσεις για την επιτυχία της παιδαγωγικής δραστηριότητας του παιδαγωγού. Στα πλαίσια του σχολείου ο παιδαγωγός δίνει ορισμένες εντολές που, για να έχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα πρέπει να ικανοποιούν ορισμένες προϋποθέσεις:

Να μην δίνονται με κακία,

νευρικότητα,

να μη μοιάζουν με παρακάλια,

να είναι ανάλογες με τις δυνάμεις των παιδιών,

να μην απαιτούν μεγαλύτερη προσπάθεια από ότι μπορεί η τάξη και τα μέλη της,

να μην αλληλοσυγκρούονται.

Η διαπαιδαγώγηση στο σχολείο συνδέεται στενά με την αγωγή στην εργασία και με την εργασία.

Η εργασία είναι το θεμέλιο της ζωής του ανθρώπου και της κοινωνίας, κοινωνικό φαινόμενο που έχει διαφορετικό χαρακτήρα από κοινωνία σε κοινωνία. Στην καπιταλιστική κοινωνία υπάρχει εκμετάλλευση, στη σοσιαλιστική καταργείται.  Όταν μιλάμε για την εργασία και το ρόλο της στην αγωγή έχουμε υπόψη ακριβώς την εργασία απελευθερωμένη από την καταπίεση και εκμετάλλευση. Ο ρόλος της εργασίας σαν παράγοντας αγωγής και διαπαιδαγώγησης έχει επισημανθεί από τους θεμελιωτές του διαλεκτικού και ιστορικού υλισμού. Η εργασία, από μόνη της είναι ουδέτερη από παιδαγωγική άποψη, αποκτά όμως αξία αν συνοδεύεται με την αγωγή, πολιτική, ηθική. Στη διαδικασία της εργασίας διαμορφώνονται μα και εκδηλώνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανθρώπου. Στη διαπαιδαγώγηση με την εργασία αναπτύσσονται οι αισθήσεις, η σωματική διάπλαση του νέου, η ψυχική και πνευματική του ανάπτυξη. Η εργασία απελευθερωμένη από την εκμετάλλευση, προκαλεί ευχαρίστηση, ευτυχία, ενθαρρύνει την εργατικότητα, την προσπάθεια του παιδιού για καλύτερα αποτελέσματα. Το παιδί χρειάζεται να κατανοήσει τη σημασία της εργασίας τόσο για τον εαυτό του όσο και προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Για την φυσική εργασία συνδεδεμένη με την παραγωγή. Διαπαιδαγώγηση με την εργασία έξω από τις συνθήκες της παραγωγής δεν υπάρχει.

Η εργασία που δεν έχει υπόψη της να δημιουργήσει αξίες δεν είναι θετικό στοιχείο διαπαιδαγώγησης.

Ξεκινώντας από αυτές τις απόψεις οργανώνουμε τα σχολεία. Θεωρούμε πως ο άνθρωπος που βγαίνει από το σχολείο είναι γνώστης της παραγωγής, γνώστης της οργάνωσης της παραγωγής, της διαδικασίας της παραγωγής και εκτός από αυτό, είναι μορφωμένος άνθρωπος, έχει τελειώσει τη μέση εκπαίδευση. Δύναμη για το σχολείο είναι ο έλεγχος της κοινής γνώμης. Θεωρώ σημαντικό το ρόλο του παιχνιδιού.

Ο ρόλος της πειθαρχίας.

Το σχολείο και η εργασία, το καθεστώς ζωής της δε νοούνται χωρίς τη συνειδητή πειθαρχία. 
Η βάση της πειθαρχίας είναι η απόλυτη και συγκεκριμένη απαίτηση χωρίς διόρθωση και μετρίαση. Η πειθαρχία δε μπορεί να είναι μεσοβέζικη. Αξίωμα είναι, όσο μπορείς μεγαλύτερες απαιτήσεις από τον άνθρωπο και όσο μπορείς μεγαλύτερο σεβασμό προς αυτόν. Η πειθαρχία δεν είναι μέσο διαπαιδαγώγησης, είναι το αποτέλεσμα αυτής. Δεν πρέπει να είναι φαινόμενο εξωτερικό, δεν πρέπει να είναι μορφή κυριάρχησης και καταπίεσης του ατόμου, της ατομικής βούλησης και των πόθων. Λέμε όχι στην πειθαρχία της βίας. Η πειθαρχία είναι κώδικας μερικών κανόνων για να υπάρχει κάποια αρμονία, καθαρά εξωτερική. Η συνειδητή πειθαρχία για τη πολιτισμένη κοινωνία είναι φαινόμενο ηθικό και πολιτικό, προϊόν του συνόλου της διαπαιδαγωγικής ενέργειας. Η πειθαρχία είναι το πρόσωπο του σχολείου, η φωνή και η ομορφιά του, η ζωντάνια του, η πεποίθησή του. Πρέπει να είναι σταθερή, ικανή να οδηγήσει στο ιδανικό. Δεν είναι όμως και δε μπορεί να είναι μέθοδος. Ξεκινώντας από τη σχολική ζωή ο νέος μαθαίνει λοιπόν να είναι υποκείμενο της κοινωνικής ζωής. Στις αρμοδιότητες συλλογικής οργάνωσης και διεύθυνσης του σχολείου, συμπεριλαμβάνεται ο έλεγχος της συμπεριφοράς, η εκδίκαση παραπτωμάτων και η επιβολή κυρώσεων. Δύσκολες στιγμές στη ζωή των σχολείων, η ιδιοτέλεια και η αντικοινωνική συμπεριφορά αντιμετωπίζονται μέσα από τη συλλογικότητα, πλευρά της οποίας είναι και η επιβολή μέτρων από την κοινότητα για την υπεράσπιση των συλλογικών της κανόνων και συμφερόντων. Κατ' αυτόν τον τρόπο η συλλογική διεύθυνση της συλλογικής ζωής γίνεται μέσο αλληλοδιαπαιδαγώγησης, παράλληλη παιδαγωγική επενέργεια, κατά την οποία τα μέλη σαν υποκείμενο της αγωγής επενεργούν το ένα στο άλλο, μαθαίνοντας να λειτουργούν σαν υπεύθυνοι και συνειδητοί χειριστές των προβλημάτων της κοινωνικής ζωής. Το σχολείο γίνεται βήμα συνειδητοποίησης των κοινωνικών καθηκόντων. Η συνειδητή αντιμετώπιση των κοινωνικών καθηκόντων δεν έχει καμιά σχέση με την πειθαρχία των απαγορεύσεων με την έννοια ότι επιδιώκεται όχι η παθητική προσαρμογή του ατόμου, ο κομφορμισμός, αλλά η ενεργητική του συμμετοχή στη συλλογική εργασία και τους αγώνες της κοινωνίας, που αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κοινωνίας. Διευκρινίζω ότι οι μέγιστες απαιτήσεις από την καθεμιά ξεχωριστή προσωπικότητα πρέπει να συνοδεύονται από το μέγιστο σεβασμό της, αυτό καθόλου δε σημαίνει ότι ο καθένας κάνει ό,τι θέλει, ανεξάρτητα από την κοινωνική κατάσταση. Αντίθετα παίρνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες συνθήκες υπογραμμίζω: η ζωή είναι γεμάτη από προσπάθεια και ένταση, απαιτεί από τον άνθρωπο τακτική ανιαρή εργασία. Πρέπει να προετοιμάζονται τα παιδιά για τη ζωή, έτσι ώστε να μπορούν να διεκπεραιώνουν αυτήν την εργασία χωρίς να βασανίζουν και να καταπιέζουν την προσωπικότητά τους. Αυτό όμως είναι εφικτό μόνο όταν η αξία της εργασίας τεκμηριώνεται από μια σαφή αντίληψη της σημασίας της για το σχολείο. Τούτο σημαίνει συναίσθηση του καθήκοντος.

Ο ρόλος της οικογένειας στην αγωγή των παιδιών

Η ανάπτυξη της θεωρίας περί οικογενειακής αγωγής και ευρύτερα για το ρόλο της οικογένειας, της προοδευτικής,  διαφέρει από την οικογένεια της αναχρονιστικής κοινωνίας. Η σύγχρονη οικογένεια σαν ένα σχολείο, σα μια από τις κύριες προϋποθέσεις για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στο πνεύμα της δημοκρατίας. Η οικογένεια, είναι βασικότατο κύτταρο της κοινωνίας, από τη φύση της, από τις καλές σχέσεις αγάπης, σεβασμού και κατανόησης ανάμεσα στους γονείς, στοιχεία από τα οποία εξαρτάται και η αγωγή των παιδιών της. Οι γονείς έχει σημασία να γνωρίζουν ότι η διαπαιδαγώγηση από μικρή ηλικία είναι πιο εύκολη από τη αναδιαπαιδαγώγηση που απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια, υπομονή, περισσότερους κόπους και γνώσεις, να γνωρίζουν ότι διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους όχι μόνο για τη δική τους ευτυχία αλλά και όλης της κοινωνίας. Οι γονείς πριν ασχοληθούν, πριν αρχίσουν την αγωγή των παιδιών τους, να ελέγξουν τη δική τους κοινωνική στάση και συμπεριφορά, να φροντίσουν να βρουν τους κατάλληλους τρόπους για την καλή οργάνωση και συγκρότηση της οικογένειας και του οικογενειακού τους νοικοκυριού. Η οικογένεια πρέπει να διατηρείται ενωμένη και σταθερή. Οι διαλυμένες οικογένειες έχουν αρνητικά, οδυνηρά αποτελέσματα στα παιδιά τα οποία συχνά γίνονται αντικείμενο της διχογνωμίας των γονιών τους. Τα προβλήματα που αφορούν την οικογένεια και το ρόλο της στην αγωγή των παιδιών είναι:

Θα αναφερθώ μόνο σε ορισμένα:

1. Ο σκοπός της αγωγής στην οικογένεια:

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της οικογενειακής αγωγής. Στην κοινωνία ο σκοπός της αγωγής απορρέει από το γενικό σκοπό της, τα παιδιά της οποίας πρέπει να γίνουν τέλειοι πολίτες της χώρας και του κόσμου, να γίνουν άξιοι οικοδόμοι της νέας κοινωνίας, μελλοντικοί γονείς και άξιοι πατριώτες και πολίτες του κόσμου. Οι γονείς πιστεύουν ότι σκοπός τους είναι να εξασφαλίσουν την ευτυχία των παιδιών τους και γι' αυτό είναι έτοιμοι να απαρνηθούν, να θυσιάσουν τη δική τους ευτυχία. Αυτό είναι λάθος, το πιο τρομερό δώρο που μπορούν να κάνουν οι γονείς στα παιδιά τους. Αν θέλετε να φαρμακώσετε το παιδί σας δώστε του να πιει μια μεγάλη δόση από τη δική σας ευτυχία και θα φαρμακωθεί. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν θέλουμε την προσωπική ευτυχία του κάθε παιδιού της οικογένειας, απλώς θέλουμε την προτεραιότητα να την έχει η ευτυχία των γονιών και δια μέσου αυτής και των παιδιών και όλης της κοινωνίας.

2. Οικογένεια και γονική επιρροή:

Σημαντικό πρόβλημα της κάθε οικογένειας για την επίτευξη του παιδαγωγικού της στόχου. Η γονική επιρροή, το κύρος των γονέων, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες της οικογενειακής αγωγής. Η επιρροή αυτή θεμελιώνεται πάνω στην εξουσιοδότηση που κάνει η σοσιαλιστική κοινωνία στην οικογένεια για να διαπαιδαγωγήσει σωστούς πολίτες, υπεύθυνους μπροστά στο κοινωνικό σύνολο και στον εαυτό τους. Η επιρροή δε χρειάζεται κανένα επιχείρημα, είναι παραδεκτή σαν μια φυσική ιδιότητα. Για να κατοχυρωθεί και αναγνωριστεί χρειάζεται να στηρίζεται σε σωστές βάσεις. Η επιρροή που χτίζεται σε ψεύτικες βάσεις κρατά λίγο. Υπάρχουν πολλά είδη ψεύτικης επιρροής όπως:

της καταπίεσης,

της απόστασης,

της ξιπασιάς,

της σχολαστικότητας,

της ηθικολογίας,

της δωροδοκίας.

Αυτές είναι μορφές κατακριτέες. Είναι ανάγκη να υπάρχει μια αληθινή, πραγματική επιρροή με θεμέλιό της τη σωστή εκπλήρωση των καθηκόντων των γονέων σαν πολίτες της χώρας, την υπευθυνότητά τους απέναντι στην κοινωνία, στα παιδιά τους και στον εαυτό τους. Μονάχα η ζωή και η δράση των γονιών η προσωπικότητα και η συμπεριφορά τους σαν πολίτες μπορούν να αποτελέσουν τα θεμέλια της επιρροής τους. Η οικογένεια είναι ένας σοβαρός και υπεύθυνος παράγοντας.

Οι γονείς την καθοδηγούν και είναι υπόλογοι γι' αυτήν απέναντι στην κοινωνία για τη ζωή και την ευτυχία όλης της κοινωνίας. Αν οι γονείς καθοδηγούν την οικογένεια τίμια, με κρίση, της βάζουν σοβαρούς και όμορφους σκοπούς, αν προσέχουν πάντοτε τα έργα και το φέρσιμό τους, αυτό σημαίνει πως έχουν επιρροή γονιού και δεν πρέπει να γυρεύουν άλλα θεμέλια και, ακόμα πιο πολύ, δεν πρέπει να επινοούν τίποτα τεχνικό. Η επιρροή των γονιών, κοντολογίς, βασίζεται στο σωστό τους παράδειγμα, στο κύρος που έχουν οι γονείς στην κοινωνία. Στους γενικούς όρους διαπαιδαγώγησης μέσα στην οικογένεια, περιλαμβάνεται, σαν πολύ σημαντικό στοιχείο, την ανάγκη οργάνωσης και διατήρησης ενός καθεστώτος ζωής και δράσης, για όλα τα μέλη της οικογένειας, ένα πρόγραμμα διεξαγωγής όλων των οικογενειακών δραστηριοτήτων. Το οικογενειακό καθεστώς δεν είναι κάτι το μόνιμο, το αμετάβλητο. Δε μπορεί να είναι το ίδιο για όλες τις οικογένειες, για όλα τα μέλη της και για όποιες συνθήκες. Υπάρχουν πολλά οικογενειακά καθεστώτα, ανάλογα με τη φύση της κάθε οικογένειας. Άλλο καθεστώς πχ. όταν η οικογένεια είναι πολυμελής και άλλο για το μοναχοπαίδι. Ανεξάρτητα από τη μορφή του το συγκεκριμένο οικογενειακό καθεστώς πρέπει να έχει ορισμένες ιδιότητες, πρέπει να αποφασίζεται από κοινού και με ακρίβεια, να μην είναι αόριστο, να καθορίζει συγκεκριμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις, συγκεκριμένες ώρες εργασίας, παιχνιδιού, ανάπαυσης, καθεστώς ειδικό για το φαγητό, τον ύπνο, τις πολιτιστικές δραστηριότητες, τα μεγαλύτερα αδέλφια να μην εκμεταλλεύονται τα μικρά. Στα πλαίσια του καθορισμένου καθεστώτος μεγάλη σημασία έχει ο καθορισμός των σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά, μεταξύ των παιδιών, αλλά και μεταξύ της οικογένειας και άλλων μορφών κοινωνικής οργάνωσης πχ. η σχέση οικογένειας και σχολείου.

3. Η σχέση οικογένειας - σχολείου:

Η οικογένεια δεν είναι ανεξάρτητη από την κοινωνία που ζει, έχει στενούς δεσμούς με όλους τους κοινωνικούς θεσμούς και πρωτίστως με το σχολείο. Αυτή η σχέση παίζει σημαντικό ρόλο στην αγωγή, στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών.

Ερώτημα: Ποιός διαπαιδαγωγεί τη νέα γενιά, το σχολείο ή η οικογένεια;

Ποια πρέπει να είναι η αφετηρία, το σχολείο ή η οικογένεια;

Ορισμένοι θεωρούν την οικογένεια σαν ισχυρότερο διαπαιδαγωγικό παράγοντα, άλλοι το σχολείο. Η οικογενειακή διαπαιδαγώγηση και, οργανωτική της βάση να είναι το σχολείο σαν εκπρόσωπος της κρατικής παιδείας και αγωγής. Το σχολείο πρέπει να καθοδηγεί την οικογένεια.

Το πραγματικό πρόβλημα είναι το πώς θα την καθοδηγεί;

Το πρόβλημα λύνεται όταν μεταξύ σχολείου και οικογένειας διαμορφωθεί μια πραγματική παιδαγωγική σχέση, στα πλαίσια της οποίας θα βρεθούν οι λύσεις για όλα τα προβλήματα που θα προκύψουν.

Κράτος, σχολείο και οικογένεια πρέπει να συνεργαστούν για την επίτευξη της αγωγής. Μιλάμε για σχολείο και οικογένεια στη Ελληνική κοινωνία, όπου η συνεργασία τους είναι αναγκαία για την αγωγή της νέας γενιάς.

Υγ.1 Ευχαριστώ το μπαμπά μου τη μαμά μου και... τη Puma που με στηρίζει.

Υγ.2 Θα μπορούσαμε Άννα να έχουμε γρήγορο Internet στο σχολείο;

Υγ.3 Μπάλα στα διαλείμματα.

Υγ.4 Λιγότερες εξετάσεις.

Υγ.5 Χαιρετισμούς πολλούς και καλή επιτυχία στις εξετάσεις σου.