Βραζιλία - Τουρκία! Ελλάδα;

Η μεγαλύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής ζεί τις πιο μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. 

Ο λαός της και κύρια η νεολαία διαδηλώνουν στους δρόμους την ανησυχία τους για μια σειρά θεμάτων, περιλαμβανομένης της εγκληματικότητας, της διαφθοράς, του πληθωρισμού, καθώς και των ανεπαρκών δημόσιων υπηρεσιών.

Τέτοιες ειδήσεις δεν θα ήταν έκπληξη αν η εν λόγω χώρα ήταν η Αργεντινή. 

Όμως, οι συνεχιζόμενες διαδηλώσεις στη Βραζιλία - που αρχικά πυροδοτήθηκαν από μια αύξηση των τιμών των εισιτηρίων στα λεωφορεία στο Σάο Πάολο, γρήγορα εξελίχθηκαν σε ένα ευρύτερο, εθνικό κίνημα διαμαρτυρίας. 

Είναι ακριβώς η επόμενη μέρα αφότου το «μοντέλο» της Βραζιλίας γιόρταζε μια μεγάλη επιτυχία. Από το 2003, το ΑΕΠ της χώρας έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Πράγματι, η υπογραφή της για την πρωτοβουλία καταπολέμησης της φτώχειας, ένα πρόγραμμα μεταφοράς μετρητών που είναι γνωστό ως Bolsa Família - έχει εμπνεύσει παρόμοιες προσπάθειες σε όλο τον κόσμο και κάποιους εδώ στην Ελλάδα. Στα χρόνια αμέσως μετά την οικονομική κρίση του 2008, η Βραζιλία φάνηκε έτοιμη να κάνει το επόμενο βήμα προς την ανάπτυξη της. Ένας τίτλος της Newsweek έγραφε ότι η Βραζιλία είναι η «έξυπνη υπερδύναμη». Σε ένα δημοσίευμα το Δεκέμβριο του 2010, ο ανταποκριτής CBS News Steve Kroft την περιέγραψε ως «μία νεοσύστατη οικονομική υπερδύναμη». Το ίδιο έτος, η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ της Βραζιλίας έφθασε το 7,5%. Ως τα τέλη Μαρτίου το 2011, το περιοδικό Εμπορίου της Λατινικής Αμερικής την αποκάλεσε ακόμα και «υπερδύναμη της Λατινικής Αμερικής .»

Κατά την ίδια περίοδο, η μεγαλύτερη αντίπαλος της Βραζιλίας στη Λατινική Αμερική - το Μεξικό - αγωνιζόταν για τον έλεγχο της βίας των καρτέλ των ναρκωτικών.

Και όμως, παρ' ότι η παγκόσμια προσοχή βρίσκεται στη βία, στο Μεξικό, η Βραζιλία είχε πράγματι ένα υψηλότερο ποσοστό δολοφονιών. Στην πραγματικότητα, ο Βραζιλιάνος κοινωνιολόγος Julio Jacobo Waiselfisz έχει υπολογίσει ότι η νεολαία ποσοστό της Βραζιλίας ανθρωποκτονιών αυξήθηκε κατά ένα εντυπωσιακό 346 τοις εκατό μεταξύ 1980 και 2010. Εν τω μεταξύ, το συνολικό ποσοστό δολοφονιών στη χώρα αυξήθηκε κατά 124%, φθάνοντας σε 26,2 ανά 100.000 το 2010, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Sangari. Με άλλα λόγια, το 2010 το βραζιλιάνικο ποσοστό ανθρωποκτονιών ήταν 162% πάνω από «επιδημία» με μέτρο το επίπεδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, από 10 σε 100.000. 

Αυτά είναι τα αποτελέσματα της ανισότητας στην κοινωνία της χώρας που παρά τους οικονομικούς δείκτες το μοίρασμα του πλούτου γίνεται μονομερώς. 

Η βία των ναρκωτικών στη Βραζιλία γενικά, δεν ήταν τόσο εντυπωσιακή, όπως η βία των ναρκωτικών στο Μεξικό, η οποία βοηθά να εξηγήσει γιατί δεν έχει λάβει τόση διεθνή κάλυψη από τα ΜΜΕ. Πέρυσι, όμως, το Σάο Πάολο γνώρισε μια απότομη αύξηση των συνδεόμενων με τα ναρκωτικά δολοφονιών, καθώς οι αστυνομικές δυνάμεις αγωνίστηκαν με μέλη από τις πιο ισχυρές εγκληματικές οργανώσεις της πόλης. Εν μέσω της προετοιμασίας για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2014, που η Βραζιλία θα φιλοξενήσει τον ερχόμενο Ιούνιο και τον Ιούλιο, το Σάο Πάολο της βίας έκανε πρωτοσέλιδα σε όλο τον κόσμο. Πιο πρόσφατα, οι Βραζιλιάνοι είδαν βίντεο που φάνηκε μια εξωδικαστική δολοφονία δύο εφήβων από την στρατιωτική αστυνομία του Σάο Πάολο. Οι δολοφονίες αυτές έχουν από καιρό τη δημόσια κατακραυγή, και έχουν προωθήσει την δυσπιστία προς τις αρχές επιβολής του νόμου. Δεν είναι ίσως τυχαίο το γεγονός ότι το Σάο Πάολο είχε μηδενικές διαμαρτυρίες, οι οποίες έγιναν υπόθεση σε εθνικό επίπεδο. Το ποσοστό δολοφονιών στη μεγαλύτερη πόλη της Βραζιλίας εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλότερο σήμερα από ό, τι ήταν πριν από μια δεκαετία, αλλά οι κάτοικοι έχουν τώρα πολύ μεγαλύτερες προσδοκίες στην ασφάλεια από ό, τι στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Μιλώντας για τις προσδοκίες. 

Η ταχεία άνοδος του ΑΕΠ στην Βραζιλία έχει τροφοδοτήσει και την ταχεία αύξηση των δημοσίων προσδοκιών από την κυβέρνηση. Είναι το ίδιο φαινόμενο που έχουμε δει στις αναπτυσσόμενες χώρες σε όλο τον κόσμο: Δεδομένου ότι η εργατική τάξη αυξάνεται, την κάνει έτσι πιο διεκδικητική. 

Η Χιλή είναι η πιο πλούσια, πιο προηγμένη χώρα της Λατινικής Αμερικής, αλλά αυτό δεν έχει σταματήσει τους φοιτητές από τη διεξαγωγή μιας σειράς διαμαρτυριών για τα δίδακτρα και την ανισότητα.

Στη Βραζιλία, οι φόροι είναι πιο υψηλοί από τα αμερικανικά πρότυπα, και είναι εξαιρετικά υψηλοί με ανάμεσα στα παγκόσμια προτύπα. (Συνολικό ποσό των εσόδων για το 36% του ΑΕΠ .) Αλλά ενώ οι Βραζιλιάνοι πληρώνουν ευρωπαϊκά επίπεδα της φορολογίας, δεν παίρνουν Ευρωπαϊκής ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες. Αυτό είναι ένα μεγάλο παράπονο των διαδηλωτών. «Εμείς απλά θέλουμε πίσω αυτό που καταβάλλεται σε φόρους, μέσω της υγειονομικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης και των μεταφορών», δήλωσε ένας 34χρονος Βραζιλιάνος δικηγόρος στο Associated Press . «Θέλουμε η αστυνομία να μας προστατεύσει, να βοηθά τους ανθρώπους στους δρόμους οι οποίοι έχουν καταλήξει χωρίς δουλειά και χωρίς χρήματα.»

Τα πράγματα γίνονται χειρότερα, καθώς οι Βραζιλιάνοι παρακολουθούν την κυβέρνησή τους να ξοδεύει τεράστια ποσά στα γήπεδα και τα χρήματα του φορολογούμενου να πάνε στις εταιρίες για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2014. Αυτό επιδείνωσε δυσαρέσκεια του λαού που υπόκεινται τα χάλια των δημόσιων υπηρεσιών και της κακής ποιότητας των υποδομών, και έχουν επίσης συμβάλει στην αυξανόμενη οργή ​​για τη διαφθορά. Η Βραζιλιάνικη Συνομοσπονδία Ποδοσφαίρου είναι ως γνωστό διεφθαρμένη, και η Πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ, η οποία ανέλαβε τα καθήκοντά της τον Ιανουάριο του 2011, έχει ήδη δει πάνω από μισή ντουζίνα υπουργών της κυβέρνησης της να παραιτούνται λόγω σκανδάλων. Εν τω μεταξύ, το λεγόμενο σκάνδαλο Μensalão - του Κογκρέσου ένα σκάνδαλο δωροδοκίας που χρονολογείται από την προεδρία του Λούλα, παρήγαγε όχι λιγότερες από 25 καταδίκες.

Οι αξιωματούχοι έχουν υποσχεθεί ότι το Παγκόσμιο Κύπελλο θα φέρει τη χώρα τους σημαντικά οικονομικά οφέλη. Είναι όμως ιδιαίτερα δύσπιστοι απέναντι σε τέτοιες υποσχέσεις. Ως οικονομολόγος Dennis Coates έχει γράψει: «Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από στοιχεία που αποδεικνύουν ότι αθλητικές εκδηλώσεις μεγάλης κλίμακας, όπως το Παγκόσμιο Κύπελλο, έχουν μικρή επίδραση στον καθαρό αριθμό των τουριστών που φθάνουν και που διαμένουν στον τόπο προορισμού, υποδοχής.» Χωρίς ουσιαστικούς τουρίστες πέρα και πάνω από την κανονική τουριστική κίνηση.

Αλλά ανεξάρτητα από το τι οικονομικά οφέλη θα έχει η Βραζιλία από το Παγκόσμιο Κύπελλο το 2014, η οικονομία της χρειάζεται μια αλλαγή τώρα. Μετά θα δρέψουν τους «καρπούς» μιας ραγδαία αναπτυσσόμενης εργατικής τάξης. Η αύξηση των εξαγωγών των βασικών προϊόντων για πολλά χρόνια, στερεί το λαό της Βραζιλίας από τα αγαθά που ο ίδιος παράγει. Η οικονομία της Βραζιλίας δεν μπορεί πλέον να βασίζεται στην ταχεία ανάπτυξη μέσω των εξαγωγών. Οι ημέρες του 7,5% ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης, η «ανάπτυξη για κάλυψη των καθυστερήσεων» - ή ακόμα και 4% ετήσια ποσοστά αύξησης - έχουν παρέλθει, πιθανότατα για πάντα. «Η οικονομία της Βραζιλίας θα συνεχίσει να αυξάνεται με πολύ αναιμικούς ρυθμούς», λέει ο οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας Pablo Fajnzylber τον περασμένο Σεπτέμβριο. Είναι πιθανό να μην πάει πίσω από το 4%. Η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε σημαντικά το 2012, χάρη σε ένα υπερτιμημένο νόμισμα και σε μια σημαντική επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας με την Κίνα (η οποία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βραζιλίας). Πράγματι, η μεγαλύτερη οικονομία της Λατινικής Αμερικής αυξήθηκε μόνο κατά 0,9 % από το προηγούμενο έτος, και αυξήθηκε κατά μόνο 0,6% κατά το πρώτο τρίμηνο του 2013. Ο ετήσιος πληθωρισμός τρέχει με 6,5% και η απογοήτευση με την άνοδο των τιμών ώθησε πολλούς Βραζιλιάνους να ενώσουν τις φωνές τους στις πρωτοφανείς διαδηλώσεις.

Με λίγα λόγια: η Βραζιλία χρειάζεται ένα νέο οικονομικό μοντέλο. Δυστυχώς, πολλοί από τους φορείς χάραξης πολιτικής της, μπαίνουν στον πειρασμό να δανειστούν από το Κινέζικο μοντέλο υπό την ηγεσία του καπιταλισμού. «Κάποτε όλη η Λατινική Αμερική κοίταζε προς την Ευρώπη ως ιδανικό μοντέλο, και ότι μια μέρα η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Κολομβία θα γίνει σαν την Πορτογαλία, σαν την Ιταλία, σαν την Ελλάδα ή σαν την Ισπανία, αν ήταν τυχερή», είπε μια βραζιλιάνα διπλωμάτης στους Financial Times το περασμένο έτος. «Αλλά τώρα, λόγω της κρίσης στην ευρωζώνη, δεν είναι πλέον η επιθυμητή περίπτωση. Και, όλο και περισσότερο, η Κίνα γίνεται όλο και πιο ελκυστική ή το αληθοφανές μοντέλο».

Ωστόσο, το μοντέλο της Κίνας λειτουργεί για την Κίνα και δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει για τη Βραζιλία. 

Απαιτείται επίσης να βελτιωθεί το αδύναμο εκπαιδευτικό σύστημα της Βραζιλίας και απελπιστικά ανεπαρκείς υποδομές του.

Η μετάβαση σε ένα σύγχρονο οικονομικό μοντέλο δεν θα είναι εύκολο. Πολλοί Βραζιλιάνοι δεν θα είναι ευχαριστημένοι με τις «αναγκαίες μεταρρυθμίσεις» - πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να περιμένουμε περισσότερες διαμαρτυρίες στο μέλλον. Είναι ένα έργο που παίζεται αυτές τις μέρες και στην γειτονική Τουρκία.